Opadanje kose (Alopecija)
Proređenje ili opadanje kose (alopecija) može imati više uzroka i u odnosu na vrstu opadanja kose i uzrok razlikuje se pristup lečenju. Osnovna podela alopecija je na ožiljne i neožiljne. Ožiljne alopecije nastaju zbog potpunog i trajnog oštećenja dlačnih folikula i praćene su najpre zapaljenjem, a zatim stvaranjem ožiljka na mestu folikula dlake, pri čemu folikuli gube sposobnost dalje produkcije dlaka. Kod ovih oboljenja veoma je važno rano prepoznati bolesti i pristupiti lečenju jer je gubitak dlake na mestima gde je proces nastao trajan, a terapija može da spreči dalja oštećenja. Ožiljne alopecije najčešće su izazvane oboljenjem dlake slično lihenu ili eritemskom lupusu.
Kod neožiljnih alopecija nema znakova zapaljenja, atrofije ili ožiljavanja. Najčešća je androgenetska alopecija (muški tip proćelavosti) koja se najčešće nasleđuje kao stanje, ali može biti i posledica hormonskog disbalansa kod žena, pre svega.
Osim toga, virusne i druge infekcije praćene visokom temperaturom kao i akutni stres mogu dovesti do naglog, ali prolaznog opadanja kose, što je od 2020. godine često bilo uzrokovano koronavirusom. Takođe usled akutnog stresa ili zbog hroničnih žarišta infekcije može nastati i opadanje kose u vidu pečata (alopecia areata). U postavljanju dijagnoze neophodna je detaljna anamneza, klinički pregled, trihoskopija, a u nekim slučajevima I biopsija kože.
Androgenska alopecija
Androgenetska alopecija predstavlja najčešći uzrok gubitka kose kod muškaraca i žena. Javlja se kod genetski predisponiranih osoba i započinje u pubertetu pod uticajem androgenih hormona. Nastaje postepeno, progresivnim smanjenjem dlačnih folikula na poglavini. Period rasta dlake (anagen) se skraćuje, što dovodi do pojačanog ispadanja dlaka koje je kod muškaraca najizraženije u čeono-slepoočnom predelu. Treba naglasiti da je nivo testosterona kod muškaraca s androgenetskom alopecijom u fiziološkim granicama. Androgenetska alopecija se može manifestovati i kod žena, najčešće u obliku difuzne alopecije.
Telogeni efluvijum
Telogeni efluvijum je forma neožiljne alopecije koja se karakteriše difuznom proređenošću kose, 2-3 meseca nakon nekog stresnog događaja. Dlačni folikuli imaju sposobnost da stvaraju dlaku, te je proces povratan. Gubitak kose može biti blag ili izrazit, ali retko dolazi do gubitka više od 50% dlaka. Istovremeno sa ispadanjem telogenih dlaka nastaju novi anageni korenovi (faza aktivnog rasta dlake) čime se kosa u narednih nekoliko meseci postepeno obnavlja. Uzroci ove vrste alopecije mogu biti visoko febrilna stanja, operacije, porođaj, hronične sistemske bolesti, maligne bolesti, endokrinološkie bolesti, rigorozne dijete, deficit gvožđa i proteina, poremećaj ishrane, lekovi i psihički stres. Fiziološki telegoni efluvijum se dešava kod odojčadi u toku prvih 6 meseci života i to je razlog što većina beba ima više kose na rođenju nego 3 meseca kasnije. Određeni stepen efluvijuma nalazimo i kod porodilja 1-5 meseci nakon porođaja. Akutni efluvijum je reaktivni proces i kod njega se može očekivati spontani oporavak. Otklanjanje uzroka nastanka je prvi korak u lečenju difuzne proređenosti kose.
Alopecia areata
Alopecia areata (tzv. ćelavost na pečate) predstavlja lokalizovani gubitak dlake u ovalnim ili okruglim poljima kao posledica razvoja autoimunske reakcije na folikul dlake. Najčešće se manifestuje na poglavini, genitalijama i bradi. Ponekad, gubitak obrva i trepavica može predstavljati jedini znak oboljenja. Alopecia totalis predstavlja gubitak svih dlaka na poglavini i obrvama, dok alopecia universalis predstavlja krajnji stadijum areatne alopecije, tj. potpuni gubitak dlaka na koži čitavog tela. Alopecia areata je relativno često oboljenje. Oko 1% stanovnika SAD imalo je najmanje jednu epizodu areatne alopecije do 50. godine života. Podjednako je zastupljena kod oba pola i svih tipova kože. Ponekad je udružena s drugim autoimunskim oboljenjima. Lečenje je usmereno na sprečavanje autoimunske reakcije primenom lokalnih lekova u vidu krema i losiona, a kod težih slučajeva neophodna je sistemska terapija.
Ožiljne alopecije
Ožiljne alopecije nastaju usled različitih procesa koji dovode do potpunog i trajnog oštećenja dlačnih folikulai izazivaju trajnu alopeciju. Promene su praćene najpre zapaljenjem, a zatim stvaranjem ožiljka na mestu folikula dlake i nemogućnošću daljeg stvaranja dlaka. Ovo stanje može biti posledica imunološki posredovanih oboljenja kao što su lihen, lupus, lokalizovana skleroderme, ali i različitih formi folikulitisa, opekotina, povreda, zračenja ili upalnih dermatomikoza poglavine. Kod žena je opisana i posebna forma koja se naziva frontalna fibrozirajuća alopecija koja zahvata čeoni deo poglavine i kod jednog broja slučajeva je vezana za period menopauze. Biopsija kože poglavine i patohistološki pregled su neophodni u cilju postavljanja odgovarajuće dijagnoze i odabira dermatološke terapije.